تفسیر ماده 190 قانون مدنی؛ شرایط اساسی در صحت معامله
ماده 190 قانون مدنی، در مقام بیان شروط اصلی برای صحت معاملات مختلف است . بدین ترتیب که نبود هر کدام از این شرایط، موجب بطلان یا عدم نفوذ عقد می شود...
متن ماده 190 قانون مدنی
برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
1. قصد طرفین و رضای آن‌ها
2. اهلیت طرفین
3. موضوع معین که مورد معامله باشد.
4. مشروعیت جهت معامله
ماده 190 قانون مدنی : قصد و رضا
این ماده، در اولین بخش، بیان میکنه که در انجام یک معامله، اولین شرط برای صحیح بودن، وجود قصد انجام معامله و همچنین رضایت به انجام اون هست. منظور از این دو کلمه (قصد و رضا) و تفاوت اونها رو باید از طریق مواد بعدی قانون مدنی (ماده 191 تا 209) متوجه بشیم. بر اساس موادی که نام بردیم، میشه نکته های زیر رو استخراج کرد:
1. عقد ، با قصد انشا و بوجود آوردن یک پدیده حقوقی، شکل می گیره. باید نشانه ای وجود داشته باشه که وجود قصد رو تایید کنه (ماده 191)
2. انشا و ایجاد پدیده حقوقی، می تونه به وسیله فعل و بدون لفظ انجام بشه. به شکل از معامله، معامله معاطاتی گفته میشه. (ماده 193)
3. معامله بدون قصد، باطله و شکل نمی گیره. مثل معامله افراد مست، خواب یا بیهوش ! (ماده 195)
4. تفاوت قصد با رضا در اینه که با عدم قصد، معامله باطله، اما با عدم رضا، معامله غیرنافذه!
5. غیر نافذ بودن عقد، یعنی اینکه عقد شکل گرفته، اما اثری نداره! و فقط با اعلام رضایت فرد، این اثر فعال میشه! پس اگر یک طرف، بدون رضایت و با اکراه، اموالش رو بفروشه، معامله شکل گرفته ولی اثری نداره و فقط زمانی که فروشنده، رضایت کامل خودش رو اعلام کنه، اثر بیع (فروش) که انتقال مالکیت هست، ایجاد میشه!
بیشتر بخوانید: شرح ماده 10 قانون مدنی
ماده 190 قانون مدنی: اهلیت طرفین
اصولا اهلیت در مقررات قانون مدنی ، یعنی 3 چیز:
1. بلوغ
2. عقل
3. رشد
تکلیف بلوغ و عقل مشخصه. یعنی اگر شخصی نابالغ یا مجنون (دیوانه) باشه، معامله باهاش باطله (ماده 212)
اما رشد، اصطلاحا به معنای توان تصمیم گیری صحیح و عاقلانه است. که به دو بخش رشد در امور مالی و غیر مالی تقسیم میشه. و مساله بحث برانگیز در این حیطه، رشد در امور مالی هست. چرا که بنابر رای وحدت رویه دیوان عالی کشور (رای شماره 30 - 1364/10/3 ) رشد در امور غیر مالی، با بلوغ ثابت میشه!
اما رشد در امور مالی (که تقریبا به معنی استفاده عاقلانه از اموال هست) باید اثبات بشه. در این مورد، رسیدن به سن قانونی (18 سال) اماره و نشانه ای برای رشد محسوب میشه. اما فرد بالغ زیر سن قانونی، باید برای اثبات رشد، اقامه دلیل کنه و رشدش ثابت بشه!
ماده 190 قانون مدنی: موضوع معین
شرط سوم صحت معاملات ، معین بودن موضوع معامله است . یعنی دو طرف باید بدونن روی چه چیزی معامله می کنن و نسبت به اون علم داشته باشن. معین بودن موضوع معامله، یعنی مقدار و جنس و وصف معلوم باشه!
علاوه بر این، موضوع معامله باید ارزش مالی داشته باشه و با توجه به ماده 215 قانون مدنی، دارای یک منفعت عقلانی و البته مشروع باشه! بنابراین:
1. خرید و فروش چیزی که ارزش مالی نداره، باطله
2. ارزش مالی داشتن، نسبیه و ممکنه چیزی که برای دو نفر ارزش مالی برای معامله نداره، برای دو نفر دیگه داشته باشه (رای هیات عمومی دیوان کشور)
3. چیزی که منفعت مالی داشته باشه، اما منفعت اون مشروع نباشه رو نمیشه مورد معامله قرار داد، مثل مشروبات الکلی
ماده 190 قانون مدنی: مشروعیت جهت معامله
ابتدا باید مفهوم جهت معامله رو متوجه بشیم. جهت معامله اصطلاحا یعنی هدفی که دو طرف از انجام معامله دارن. نکته اساسی اینجاست که در معامله، نیازی نیست که جهت معامله تصریح بشه، ولی اگر شد، باید حتما مشروع باشه وگرنه معامله باطله (ماده 217 قانون مدنی) بنابراین، نتیجه اخلاقی بحث اینه که:
1. انگیزه نامشروع، فقط وقتی عقد رو باطل میکنه که دو طرف از اون آگاه باشن.
2. معامله به قصد فرار از دین و معامله صوری باطله (ماده 218) http://fechta.ir
بیشتر بخوانید: قانون مدنی در ایران؛ چرا و چگونه؟!
