ماده 690 قانون مجازات اسلامی تعزیرات؛ تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق
تصرف در معنای حقوقی، به معنای تسلط فرد بر مال و انجام هر کاری که دوست داره، با اموال خودش هست. اما وقتی صفت عدوانی (غیر قانونی، متجاوزانه) کنار کلمه تصرف قرار میگیره، معنای اون رو هم کمی تغییر میده و ماده 690 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، سعی داره درمورد این موضوع توضیح بده...
متن ماده 690 قانون مجازات اسلامی تعزیرات
- هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان، باغ‌ها، قلمستان‌ها، منابع آب، چشمه‌سارها، انهار طبیعی و پارک‌های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر‌اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث‌باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.
- تبصره 1 - رسیدگی به جرائم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضایی با تنظیم صورتمجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.
- تبصره 2 - در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی می‌تواند تقاضای خلع ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.
شرح
همونطور که در مقدمه متن گفتیم، واژه تصرف معنایی اعم از قانونی و غیرقانونی (عدوانی) داره و ماده 690 قانون مجازات اسلامی، فقط به دومی نظر داره.
اما در فهم این موضوع، باید از ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی هم کمک بگیریم که بیان میکنه:
- دعوای تصرف عدوانی عبارتست از: ادعای متصرف سابق مبنی براینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.
پس در مجموع و به زبان آدمیزادی، تصرف عدوانی یعنی اینکه شخصی بدون رضایت، مال غیر منقول (غیر قابل جابجایی، مثل زمین، ساختمان و ...) دیگری رو از دستش خارج میکنه و مورد استفاده قرار میده. البته توجه داشته باشید که ماده 690، نه فقط اموال اشخاص حقیقی، که تصرف عدوانی در اموال دولتی و عمومی رو هم جرم انگاری کرده!
تصرف عدوانی، شرایط تحقق
گفتیم که تصرف عدوانی فقط در اموال غیر منقول ممکنه، پس در اموال منقول (اموال قابل جابجایی، مثل خودرو، ساعت و...) اصولا تصرف عدوانی معنا نداره و همین جاست که تفاوت تصرف عدوانی و غصب مشخص میشه، چون غصب هم در اموال منقول وجود داره و هم در غیر منقول. ( تفاوت های دیگه این دو مورد رو در مقاله دیگه ای بررسی میکنیم)
بعلاوه، یکی از عناصر مهم در تحقق جرم تصرف عدوانی، عدم رضایت مالک اصلی هست. پس اگر مالک به تصرف شخص دیگه ای در مالش راضی باشه، جرمی اتفاق نیفتاده. اما اگر مالک ابتدا اجازه داده و بعد از مدتی پشیمون شده باشه، تکلیف چیه؟! در این خصوص، توجه به ماده 171 آیین دادرسی مدنی میتونه بهمون کمک کنه:
- سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف ننماید، متصرف عدوانی محسوب می شود.
- تبصره - دعوای تخلیه مربوط به معاملات با حق استرداد و رهنی و شرطی و نیز درمواردی که بین صاحب مال و امین یا متصرف قرارداد و شرایط خاصی برای تخلیه یا استرداد وجود داشته باشد، مشمول مقررات این ماده نخواهند بود.
این ماده، خیلی ساده توضیح میده که اگر متصرف امین بوده و مالک ابتدا بهش اجازه تصرف رو داده اما بعدا پشیمون شده، برای متصرف اظهارنامه ارسال میکنه و اگر متصرف تا ده روز پس از ابلاغ اظهارنامه، تصرفش رو تموم نکنه، جرم تصرف عدوانی رو مرتکب شده.
اما یک نکته قابل توجه در این ماده وجود داره. اگر توجه داشته باشید، اینه که این ماده از آیین دادرسی، در مورد رابطه مستاجر و موجر صحبتی نمیکنه و گفته هر زمان که شرایط خاصی برای تخلیه یا استرداد وضع شده باشه، از شمول تصرف عدوانی خارجه. پس نتیجه اخلاقی بحث اینه که در اجاره، جرم تصرف عدوانی بوجود نمیاد و مشمول ماده 690 قانون مجازات اسلامی تعزیرات هم قرار نمیگیره و تنها میشه دعوای حقوقی تخلیه رو مطرح کرد!
مطالب مرتبط
ماده 608 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، توهین
ماده 134 قانون مجازات اسلامی، تعدد جرم
ماده 669 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، تهدید
ماده 25 قانون مجازات اسلامی، مجازات تبعی
ماده 638 قانون مجازات اسلامی، بدحجابی و ...
