ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات؛ رابطه نامشروع
جرم رابطه نامشروع، از اون سری جرائمی هست که در نظام حقوقی و قانون گذاری ما، خیلی بهش توجه شده و قبح زیادی داره (البته در نظر قانونگذار، وگرنه شاید مردم خیلی از این موارد رو اصولا رابطه نامشروع و خلاف عفت عمومی حساب نکنن)
اما در هر صورت، قانون جمهوری اسلامی ایران که از احکام شرعی الگو برداری کرده، دایره جرم انگاری رو به روابط شخصی افراد هم گسترش داده و برای اونها مجازات تعیین کرده. ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، یکی از متون قانونی در جرم انگاری و تعیین این نوع مجازات هاست.
متن ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات
- هر گاه زن و مردی که بین آن‌ها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه‌کننده تعزیر میشود.
شرح
علاقه قانون گذار به ادبیات فقهی، موضوع پنهانی نیست و از متن ماده 637 قانون مجازات اسلامی هم میشه این رو به راحتی فهمید. خواننده در اولین برخورد با این متن قانونی، از خودش سوال میکنه: "تقبیل و مضاجعه یعنی چه؟"
- کلمه تقبیل، یک کلمه عربی هست که اصطلاحا معنی بوسیدن رو داره. پس بوسیدن همدیگه تحت شرایطی، مشمول مجازات قانونی میشه.
- مضاجعه کلمه جالبیه که اون هم از کتب فقهی وارد متن قانونی شده. ریشه این کلمه، ضجع هست که معنای به پهلو خوابیدن رو داره و وقتی که در باب مفاعله وارد میشه، معنای مشارکت و همکاری دو نفر در انجام کاری رو میده. ( عربی دوران دبیرستان رو به یاد بیارید!) به این ترتیب، مضاجعه اصطلاحا یعنی زن و مردی در یک رختخواب، کنار هم بخوابن!
- اصطلاحات دیگری هم برای بیان جرایم این چنینی استفاده شده که نباید از دیدنشون تعجب کنید: مصافحه، معانقه، اختلاط و ...
- مصافحه در زبان عربی، به معنی دست دادن هست و همونطور که در ادامه خواهیم دید، دست دادن زن و مرد هم جرم انگاری شده.
- معانقه از لغت عربی عنق به معنی گردن گرفته شده و اصطلاحا معنی هم آغوشی رو میده. (میشه لحظه ای رو مثال زد که شخصی، سرش رو روی شانه یا سینه معشوقش میذاره!)
- اختلاط واژه شناخته شده تری هست و از نظر اصطلاحی، یعنی همراهی و حشر و نشر و عدم تفکیک زن و مرد! (واژه عروسی و مهمونی مختلط رو حتما شنیدین!)
ماده 637 قانون مجازات اسلامی دقیقا از چه جرمی صحبت میکند؟!
بعد از اینکه از زبان قانونگذار در ماده 637 قانون مجازات اسلامی رمز گشایی کردیم، وقتشه که بپرسیم این ماده به دنبال بیان چه مفهومی هست؟!
اگر دقیق به این متن قانونی نگاه کنیم، متوجه میشیم موضوع بحث در حقیقت دو عمل مجرمانه متفاوت هست:
- رابطه نامشروع : هرگونه ارتباط دوطرفه میان زن و مرد نامحرم به قصد لذت جنسی بدون هرگونه تماس جنسی
- عمل منافی عفت غیر از زنا : هرگونه تماس جسمی و فیزیکی مرد و زن نامحرم به قصد لذت جنسی به جز زنا (دخول)
هر کدوم از این دو عنوان مجرمانه، با وجود اینکه به هم شباهت دارن، اما تفاوت های اساسی هم بین اونها وجود داره:
- رابطه نامشروع، دو طرفه است ولی عمل منافی عفت غیر از زنا، میتونه یک نفره هم انجام بشه. به این معنا که در رابطه نامشروع، دوطرف با اراده خودشون اینکار رو انجام میدن، اما در عمل منافی عفت، اکراه و اجبار هم ممکنه و یک طرف، طرف مقابل رو مجبور به اینکار میکنه.
- در عمل منافی عفت، رابطه فیزیکی مرد و زن نامحرم ضروری هست. اما در رابطه نامشروع، احتیاجی به رابطه فیزیکی نیست و صرف صحبت کردن یا قدم زدن میتونه باعث وقوع جرم بشه.
- رابطه نامشروع اصولا میان افرادی که از لحاظ شرعی محرم هستن، قابلیت وقوع نداره. اما عمل منافی عفت غیر از زنا میتونه بین این افراد شکل بگیره.
- رابطه نامشروع، یک جرم مستمر هست. یعنی اصطلاحا در طول زمان ادامه داره، مثل مسافرت یا کافی شاپ رفتن. اما عمل منافی عفت، یک جرم آنی محسوب میشه که به محض وقوع تماس فیزیکی، جرم هم محقق شده.
پس با توجه به توضیحات بالا، مشخص میشه که با وجود نام بردن از رابطه نامشروع و عمل منافی عفت در کنار هم دیگه و در ماده 637 قانون مجازات اسلامی، و حتی با وجود یکسان بودن مجازات این دو عمل، در حقیقت ما با دو جرم متفاوت روبروییم.
این مساله، باعث وجود چند نکته بسیار جالب شده:
- اگر یک دختر و پسر، با هم قرار عاشقانه بذارن و حرفای عاشقانه و جنسی رد و بدل کنن، دقیقا با برخوردی مواجه میشن که با یک زن و مرد مرتکب عمل منافی عفت (بوسه و لمس و بغل کردن و...) انجام میشه. همین موضوع ممکنه باعث بشه فرد مرتکب رابطه نامشروع، به عمل منافی عفت هم دست بزنه چون در هر صورت، قانونی تفاوت از لحاظ مجازات برای این دو عمل قائل نشده (اصولا مومن از قم بگذرد تا جمکران هم میرود!)
- همونطور که در متن ماده دیدیم، مجازات این اعمال تا 99 ضربه شلاقه و تعیین میزان دقیق به عهده قاضی گذاشته شده. همین موضوع ممکنه باعث اعمال نظرات و سلایق شخصی قضات بشه. یعنی ممکنه دختر و پسری که فقط یک قرار عاشقانه داشتن و حتی همدیگه رو لمس نکردن، توسط یک قاضی به 99 ضربه شلاق محکوم بشن. اما دختر و پسر دیگه ای که جای لمس نشده برای هم باقی نگذاشتن، توسط یک قاضی دیگه به 10 ضربه شلاق یا کمتر محکوم بشن!
آیا قدم زدن در پارک یا کافی شاپ رفتن با جنس مخالف جرم است؟!
اصولا چون حد و مرزهای رابطه نامشروع در قانون دقیق تعیین نشده، برخورد یکسانی با این موضوعات هم وجود نداره، حتی از طرف مراجع رسمی مثل اداره حقوقی قوه قضاییه! اما در هر صورت، در یکی از نظرات مشورتی این اداره به شماره 3880/7 – 14/4/1381 بیان شده :
- رابطه نامشروع موضوع ماده 637 قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم) در قانون تعریف نشده مع هذا، همانطور که از عنوان آن برمی آید عملی دو جانبه یعنی توافق دو نفر زن و مرد اجنبی (نامحرم) بر نوعی از روابط جنسی ناقص غیر از زنا و امثال آن است. بنابراین، صرف مکالمه تلفنی یا ارتباط اینترنتی، قدم زدن در پارک یا خیابان بدون لمس یکدیگر، مکاتبه نوشتاری یا مجازی و ... رابطه نامشروع به معنی یاد شده به شمار نمی آید.
با توجه به این نظر مشورتی، میشه گفت که اعمال یاد شده جرم نیست. اما متاسفانه باید اعلام کنم که نظرات اداره حقوقی قوه قضاییه چندان هم قابل اتکا نیست. چرا که خود این اداره در بعضی موارد، نظرات خودش رو نقض کرده، مثلا در نظریه شماره 3492/7 – 8/6/1388 این اداره، "ارتباط تلفنی از مصادیق رابطه نامشروع دانسته شده و طبق قانون مجازات اسلامی قابل پیگرد است"
یا حتی میشه به نظر شماره 327/7 – 18/2/1391 اشاره کرد که بر اساس اون "... تطبیق موضوع و رفتار با حکم قانونی وظیفه مرجع قضایی رسیدگی کننده است که با توجه به محتویات پرونده انجام میشود ولی ارتباط تلفنی یا اینترنتی یا مجازی ... در صورت وجود سایر شرایط قانونی و با توجه به عرف محل ممکن است رابطه نامشروع تلقی شود."
به این ترتیب، مشخص میشه که رویه واحدی در برخورد با این موضوعات وجود نداره. و از اونجایی که نظرات اداره حقوقی قوه قضاییه برای قضات لازم الاجرا نیست، پس در نهایت تصمیم گیری در خصوص اینکه یک عمل خاص مصداق رابطه نامشروع هست یا نیست، به عهده قاضی پرونده است و به شانس متهم و نگرش قاضی مربوطه بستگی داره!
ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، سوءنیت
جرم رابطه نامشروع و ارتکاب عمل منافی عفت، از جرائم عمدی به محسوب میشن. یعنی در وقوع اونها، قصد و عمد ضروریه. پس اگر سهوا، به اشتباه و تصادفی اتفاق بیفته، جرمی واقع نشده. برای مثال، اگر در خیابان، مردی دست یک زن غریبه رو بگیره و تصور کنه که دست همسر خودش رو گرفته، طبیعتا جرمی اتفاق نیفتاده، چون این عمل ناشی از یک اشتباه بوده. پس نمیشه مرد رو به اتهام عمل منافی عفت مجازات کرد!
نکته مهم اینجاست که وجود سوءنیت هم ضروریه. یعنی مرتکب در زمان ارتکاب، کاملا آگاهه که عملش خلاف قانونه و داره مرتکب جرم میشه. برای مثال، شخصی که آگاهانه به زن دیگری دست میزنه و قصدش لذت جنسیه، طبیعتا داره مرتکب جرم میشه چون سوءنیت داره. ابدا هم مهم نیست که میزان و نوع مجازات این عمل رو بدونه یا نه!
اما در مقابل، اگر فردی بدون سوءنیت چنین کاری رو انجام بده، مرتکب جرمی نشده. مثلا فرض کنیم که آقایی که در خارج از کشور بزرگ شده، به ایران برمیگرده و در دیدار با دوستانش ( از جنس مخالف ) با اونها دست میده و روبوسی میکنه، در حالیکه روحش هم خبر نداره که اینکارا خلاف قانون و جرمه! به این ترتیب، اصولا نباید این عمل مجازاتی داشته باشه، چون سوءنیتی در کار نبوده!
اما قضیه به همین سادگی نیست. چون این ناآگاهی باید اثبات بشه و قضات به راحتی زیر بار پذیرش این ادعا نمیرن. بنابراین، حتی با وجود اینکه هیچ قصد سوء یا انگیزه جنسی در این عمل وجود نداشته، باز هم امکان محکومیت وجود داره، چون باز هم همه چیز به زاویه دید قاضی برمیگرده!
ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، نکات تکمیلی
تا به اینجای کار، تقریبا تمامی موارد مرتبط با رابطه نامشروع و عمل منافی عفت غیر از زنا رو از لحاظ جزایی بررسی کردیم. اما چند نکته جزیی وجود داره که اطلاع از اونها برای تکمیل بحث ضروریه:
- همونطور که در متن ماده هم مشخص شده، مجازات رابطه نامشروع، فقط و فقط شلاقه، پس چیزی تحت عنوان حبس یا جزای نقدی در این جرم وجود نداره.
- با وجود نکته بالا، باز هم قاضی امکان این رو داره که بر اساس مقررات ماده 37 قانون مجازات اسلامی و در صورت وجود جهات تخفیف، مجازات رو کمتر در نظر بگیره یا اون رو به نوع دیگه ای تبدیل کنه. هر چند که این موضوع کاملا بسته به نظر قاضی هست.
- جرائم موضوع ماده 637 قانون مجازات اسلامی، از جرایم غیر قابل گذشت محسوب میشن. یعنی حتی اگر مثلا زنی از شوهرش بابت رابطه نامشروع شکایت بکنه، حتی با گذشت زن، باز هم مجازات برای شوهر پابرجاست. هرچند که این گذشت از جهات تخفیف مجازات محسوب میشه.
- مجازات شلاق تعزیری در جرائم رابطه نامشروع و عمل منافی عفت غیر از زنا، برای فرد سوءپیشینه محسوب نمیشه. بنابراین، مشکلی از لحاظ استخدامی و ... در خصوص گواهی عدم سوءپیشینه برای محکوم ایجاد نمیشه ( رجوع کنید به ماده 25 قانون مجازات اسلامی )
- برای شکایت در خصوص جرائم موضوع این ماده در تهران، میتونید از طریق دادسرای ارشاد اقدام کنید.
- به عنوان آخرین نکته، باید اشاره کنیم که در متن قانون، به زن یا مردی که بین آن ها علقه زوجیت نباشد اشاره شده. یعنی طرفین این جرم، فقط میتونن زن یا مرد باشن. در نتیجه و بر اساس متن ماده 637 قانون مجازات اسلامی، اگر دو مرد یا دو زن مرتکب این اعمال بشن، تحت شمول این ماده قرار نمیگیرن!
مطالب مرتبط
ماده 638 قانون مجازات اسلامی تعزیرات؛ بدحجابی، روزه خواری، و هرچیز دیگری که فکرش را بکنید!
ماده 134 قانون مجازات اسلامی، تعدد جرم
ماده 25 قانون مجازات اسلامی، مجازات تبعی
ماده 690 قانون مجازات اسلامی، تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق!
ماده 745 قانون مجازات اسلامی، انتشار عکس های خصوصی!
ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، افترا
