قانون مجازات اسلامی
قانون مجازات اسلامی، مصوب سال 92، اصلی ترین منبع در مشخص کردن حد و مرزها و قواعد کیفری ایران هست که پس از سالها کش و قوس و بحث و جدل، سرانجام در تاریخ 11 اردیبهشت سال 92، تایید شورای نگهبان رو گرفت...
تاریخچه مختصر قانون مجازات اسلامی
اولین متن قانون جزا در ایران، در سال 1304 در وزارت عدلیه سابق ( زمان پهلوی ) تدوین و تصویب شد و تصویب باقی مواد این قانون، تا سال 1310 طول کشید. قانون مجازات عمومی، تا سال 1352 بر سرنوشت امور جزایی ایران حاکم بود تا اینکه در سال 1352، قانون گذار ایران، یک خونه تکونی اساسی در قانون مجازات انجام داد و نهاد های جدید جزایی، که از مدت ها پیش در کشور های غربی به کار گرفته میشد رو به رسمیت شناخت. این قانون جدید، به شدت تحت تاثیر نظریات مکتب فرانسوی دفاع اجتماعی بود.
البته عمر این قانون، چندان طولانی نبود و بعد از انقلاب، منسوخ شد. و جایگزین اون، قانون راجع به مجازات اسلامی بود که در سال 61 تصویب شد و دارای بخش های مختلفی بود که هنوز هم اثر اونها در قانون مجازات اسلامی دیده میشه. این بخش ها عبارت بودند از:
- قانون حدود و قصاص، مصوب 3 شهریور 61 که به طور آزمایشی برای 5 سال تصویب شد.
- قانون مربوط به دیات که اون هم برای 5 سال، در 24 آذر همون سال تصویب شد.
این قوانین، بعد از گذشت مدت 5 ساله ، باز هم اجرا میشدن و خبری از تصویب قوانین جدید نبود. تا اینکه در آذر ماه سال 70، و پس از اختلاف نظرها و کشمکش های مجلس و شورای نگهبان، بر سر قانون جدیدی که کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس تدوین کرده بود، مجمع تشخیص مصلحت نظام دخالت میکنه و قانون جدید، برای 5 سال و مجددا به طور آزمایشی تصویب میشه!
این قانون، 498 ماده و 103 تبصره داشت و به صراحت الغای قوانین قدیمی که مخالف قانون جدید بودند رو اعلام کرد.
اما این پایان آزمایشات حقوقی نبود. این قانون در سال 76، دوباره و اینبار، برای ده سال توسط مجلس تمدید شد. در این مدت، کار تدوین یک قانون مجازات اسلامی جامع، در دستور کار قرار گرفته بود، منتهی باز هم به زمان مقرر نرسید و مجلس، برای اینکه کشور با خلأ قانونی روبرو نشه، قانون قبلی رو تا پایان سال 90 تمدید کرد!
البته نباید ناگفته گذاشت که در این مدت، چند قانون دیگه به متون جزایی ایران اضافه شد:
- قانون تعزیرات و مجازات های بازدارنده مصوب سال 75
- قانون جرایم رایانه ای مصوب 88
- و ...
همونطور که گفتیم، این آزمایشات در سال 92 نتیجه داد و قانون مجازات اسلامی تصویب شد، اما باز هم به طور آزمایشی! تا اینکه زنجیره آزمایشات، با تصویب قانون دائمی شدن قانون مجازات اسلامی در 9 خرداد 97 ، به اتمام رسید.
ماده واحده قانون دائمی شدن قانون مجازات اسلامی
ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﻣﺼﻮﺏ 1392/2/1 ﺑﺎ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﺍﻟﺤﺎﻗﺎﺕ ﺑﻌﺪﯼ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﻧﻘﻀﺎﯼ ﻣﺪﺕ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﯽ ﺁﻥ، ﺩﺍﺋﻤﯽ ﻣﯽﺷﻮﺩ .
ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻓﻮﻕ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺎﺩﻩ ﻭﺍﺣﺪﻩ ﺩﺭ ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻠﻨﯽ ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ ﻣﻮﺭﺥ ﻧﻬﻢ ﺧﺮﺩﺍﺩﻣﺎﻩ ﯾﮑﻬﺰﺍﺭ ﻭ ﺳﯿﺼﺪ ﻭ ﻧﻮﺩ ﻭ ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺥ 1397/3/23 ﺑﻪ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﻮﺭﺍﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪ .
مشکلات موجود در قانون مجازات اسلامی سال 92
مانند تمامی قوانین، طبیعتا قانون مجازات اسلامی هم نقص هایی داره . اما انتظار میرفت که پس از سال ها اجرای آزمایشی قوانین مختلف، حداقل اشکالات و ابهامات کمتری در این قانون وجود داشته باشه.
یکی از این ابهامات، به ماده 122 قانون مجازات اسلامی در خصوص شروع به جرمه. این ماده در بند الف بیان میکنه که مجازات شروع به جرم در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس دائم یا حبس تعزیری درجه یک تا سه است، حبس تعزیری درجه چهار خواهد بود!
اما مشخص نیست که این اعدام، فقط شامل حدودی هست که مجازاتشون اعدامه، یا قصاص رو هم شامل میشه؟! و اگر شامل قصاص هم میشه، آیا مفاد ماده 613 قانون تعزیرات ( در خصوص شروع به قتل) رو هم نسخ میکنه یا نه؟! همین مساله در خصوص ماده 127 (معاونت در جرم) هم وجود داره.
بعلاوه، مبنای تقسیم بندی مجازات ها در ماده 19 قانون مجازات اسلامی مشخص نیست و معلوم نیست که قانونگذار بر چه اساسی مجازات ها رو به 8 درجه تقسیم کرده.
و حتی فراتر از اون، تبعیض هایی هست که در خصوص اطفال بزهکار صورت گرفته، به طوری که اگه یک دختر 10 ساله (بالغ) مرتکب جرم حدی با مجازات اعدام بشه، احتمالا حکم اعدام براش اجرا میشه (با در نظر گرفتن مقررات ماده 91) ، اما اگر یک پسر بچه در همین سن، مرتکب چنین جرمی بشه، مطابق تبصره 2 ماده 88، یا به پدر و مادرش تحویل داده میشه ( با تعهد کتبی که ادبش کنن) یا توسط قاضی نصیحت میشه!
چنین مواردی، از مبانی فقهی قانون مجازات اسلامی ناشی میشه که با توجه به عرف جامعه امروزه، چندان منطقی به نظر نمیرسه و طبیعتا قابل قبول نیست که مجازات دخترها و پسرها، به دلیل تفاوت های فیزیولوژیک با هم متفاوت باشه.
مطالب مرتبط
ماده 608 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، توهین
ماده 134 قانون مجازات اسلامی، تعدد جرم
ماده 25 قانون مجازات اسلامی؛ مجازات تبعی
ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، افترا
ماده 637 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، رابطه نامشروع
